Nałęczowska Kolej Dojazdowa,
Nałęczowska Kolej Dojazdowa jest wąskotorową koleją niezależną. Po wyłączeniu wszystkich kolei wąskotorowych ze struktur Polskich Kolei Państwowych w myśl ustawy
z dnia 8 września 2000 roku o komercjalizacji, restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego "PKP"
jej majątek został bezpłatnie przekazany lokalnemu samorządowi którym jest powiat Opolski. Samorząd lokalny użyczył
Nałęczowską Kolej Dojazdową niezależnemu operatorowi, którym jest Stowarzyszenie Kolejowych Przewozów Lokalnych z siedzibą w Kaliszu.
NKD zatrudnia czterech pracowników stałych i jedną osobę na czas sezonu turystycznego. Kolej finansowana jest ze środków własnych.
W pracy kolejarzom pomagają również wolontariusze dzięki którym m.in. została utworzona na stacji Karczmiska Izba Pamięci NKD oraz
Wystawa Obrazów i Grafik poświęconych
Początki kolejki sięgają lat 1892-93, kiedy to wielcy właściciele ziemscy - Kleniewscy wybudowali drewniane tory od folwarku w Polanówce
do cukrowni w Zagłobie. Wagoniki 5-6 tonowe ciągnięte były przez konie. W 1900 roku położono pierwsze tory żelazne, o szerokości 75 cm,
od folwarku Brzozowa do Kępy Choteckiej. Tabor składał się z 10 wagoników, 2 platform i kilku koni. Kleniewscy rozbudowywali linie
i tabor (w 1912 roku zakupiono dwie lokomotywy, które zastąpiły konie) do czasów I wojny światowej.
Na jej początku Rosjanie, wycofując się przed Austriakami, rozebrali tory, a tabor potopili w Wiśle. Z kolei Austriacy, przy pomocy
jeńców rosyjskich odbudowali, a nawet rozbudowali kolejkę, tylko po to, by pod koniec wojny znów ją zacząć rozbierać.
Wkrótce po odzyskaniu niepodległości odbudowana przez Kleniewskich przejęta przez PKP wąskotorówka uzyskała, tym razem na stałe,
połączenie z koleją normalnotorową przy (dzisiejszej) stacji Nałęczów. Powtórnie zastąpiono konie parowozami zakupionymi po 1920
roku w Kołomyńskiej Fabryce Parowozów w Rosji. Parowozy te, zwane "kołomyjkami" lub "samowarkami" kurowały tu do lat 50-tych.
Również w latach 20-tych sprowadzono większe, 8 i 15 tonowe wagony, a w następnej dekadzie jeszcze jeden, polskiej produkcji,
40 tonowy parowóz Px 29 Inwestycje prowadzili również, z podziwu godną niezłomnością Kleniewscy. W okresie międzywojennym
dobudowali kolejne odcinki torów, m. in. do Opola Lubelskiego i do Piotrawina nad Wisłą, gdzie eksploatowali statek "Zagłoba"
kursujący między Sandomierzem a Warszawą. Udało im się też odzyskać od PKP jeden z odcinków torów. Również Kleniewscy zakupili
dwie lokomotywy.
Przed wojną rozwijał się też ruch osobowy; w tym turystyczny na trasie Piotrawin - Nałęczów. Kursowały też pociągi luksusowe,
tzw. "luxtorpedy". W 1938 roku, w ramach Centralnego Okręgu Przemysłowego dobudowano odcinek do Poniatowej, gdzie rozpoczęto
budowę zakładów elektrotechnicznych.
Niemcy w czasie okupacji urządzili tam obóz dla jeńców radzieckich i Żydów, wykorzystując kolejkę do ich przewozu.
W 1944 Niemcy część taboru wywieźli, część (tradycyjnie) zatopili w Wiśle. Część, dzięki ofiarności miejscowej ludności ukryto
w nadwiślańskich lasach. Słynne "luxtorpedy" odnaleziono po wojnie we Wrocławiu ale nigdy już tutaj nie kursowały.
Po wojnie PKP przejęła ostatni odcinek należący do Kleniewskich (do Piotrawina). Planowano połączenie, po moście na Wiśle,
ze Starachowicami (wybudowano tylko krótki odcinek Starachowice - Iłża).
Wprowadzono polskie wagony i lokomotywy, które zostały później zastąpione taborem rumuńskim (od 1968 spalinowe lokomotywy,
od 1988 - wagony) Mimo, że część torów rozebrano w latach 1968-70, przewozy rosły - zwłaszcza towarowe.
Umożliwiło to wprowadzenie wagonów (platform) normalnotorowych na podwoziach wąskotorowych.
W 1990 kolejka zatrudniała 253
pracowników - później zaczął się spadek przewozów tak towarowych, jak pasażerskich. W 1991 roku przestały kurować pociągi
pasażerskie do Poniatowej, w 95 r. przerwano ostatnie stałe połączenie - do Opola Lubelskiego.
Obecnie w eksploatacji jest sieć długości 40,56 km, którą obsługują cztery lokomotywy spalinowe.
Szczegóły na stronie:
http://waskotrowka.pl